“Kibbutz” ne demektir?

Kibbutz  ibranicede, "topluluk" veya "birlikte" anlamına gelir.  İsrail‘de ortaklaşa kullanılan yerleşim bölgesinin adı olarak kullanılmakta olup, kolektif çiftlik anlamına gelir. Kibbutzların İsrail‘in kuruluşunda çok önemli bir etkisi oldu.İlk kibbusz 1909 yılında kuruldu.

Bugün 100 bin nüfuslu 250 kadar kibbutz bulunmakta olup, İsrail nüfusunun yaklaşık %3‘ü kibbutzlarda yaşamaktadır.  Başlangıçta kibbutzlar, sadece tarım tabanlıydı. Bugün ise fabrikalar ve sınai üretim, tarım ile eşit seviyeye gelmiştir.

Sözde israil devleti kurulmadan önce bu kibbutzlarla Filistin‘e yerleşen yahudiler, kiraladıkları bu arazileri zaman içerisinde baskıyla ve yüksek miktarlarda paralarla satın aldılar.

1948‘de Sözde İsrail devleti kurulmadan yıllar önce 1909’da yahudilerin Filistin‘de tarım odaklı Kibbutz denilen bu çiftliklerden kurmaya başlaması sonrasında bu çiftliklerde güvenliği sağlamak için silahlı milisler görevlendirildi. Bu milisler zamanla Filistinlileri katletmeye başladı. Kibutzları koruyan bu milisler 1948‘den sonra ordunun temelini oluşturdu. Yine Suriye‘nin sınırları içinde olan Golan Tepeleri de bu modelle ele geçirildi. 1967‘‘de, Altı Gün Savaşı sırasında Golan‘ı işgal eden İsrail,  şu anda su ihtiyacının %90‘ını karşıladığı bu topraklara 40 kibbutz  kurdurarak,  bölgeye 20 bin siyonisti  iskan ettirdi. İşgal zamanında  bölgedeki Suriyeli nüfusu 150 bin iken, işgal sonrasında ise bu sayı 15 bine düşmüştür.

 

 Asgari 100 dönüm arazi üzerine kurulan ve dünyada benzeri olmayan İsrail‘e özgü bu çiftliklerde en az 15 aile yaşamaktadır. Bir kibbutzun nüfusu 100 - 2000 arasında değişebilmektedir. Bu ailelerin ortak üretimi sonucu elde edilen gelir, üyelerin yiyecek, giyecek, barınak, sağlık giderleri karşılandıktan sonra, kibbutz üyeleri arasında eşit şekilde paylaştırılmaktadır. Kibbutzlarda musevilerin dini günü Şabat (her Cumartesi) dışında haftanın 6 günü çalışılır.

İşgal devleti ; Rusya, Etiyopya ve diğer Afrika ülkelerinden gelen Yahudileri, Filistin‘de yerleştirecek yeni arazi işgal edemediği için GAP bölgesinde kurmak istediği bu kibbutzlara yerleştirmeyi planlıyor. GAP bölgesinde yıllardır organik tarım yapma bahanesiyle bölgeye yerleşmeyi bazen resmi olarak bazen de gayri resmi yollardan gündeme getiren İsrail, en son Manavgat nehrinin suyunun satışı görüşmelerinde bölgede yahudi çiftçilerin kalabileceği ‘kibbutz‘lar için arazi istemişti. Ancak hiçbir şekilde karşılık bulmayan bu “hayal”  her zaman İsrail’in gündeminde bulunmaktadır.

Peki Sistemin İşleyiş Mantığı Nedir

Üretimde kibbutizm, "herkes kabiliyetine göre yardım etmelidir" ilkesine göre işlemektedir. Tüketimde ise bu ilke herkesin ihtiyacına göre olmaktadır. Temel ihtiyaçlar merkezîleşmiş yapılar yoluyla hazırlanan hizmetler tarzında yerine getirilir. Üyeler ev, elbise, yiyecek, ihtiyarlık ve hastalık anında gereken bakımı eşitlik esasına göre paylaşırlar. Ayrıca üyelerin özel ihtiyaçlarına yönelik imkânları da vardır. Bu ihtiyaçlar için ayrılan miktar, kibbutzların refah seviyesine ve kişisel bütçelere bağlı olarak kibbutzdan kibutza değişmektedir.

Ailenin ekonomik sorumlulukları yoktur. Çocuklarla ilgili ebeveynler farklı sorumluluklar yüklenmezler. Kibbutz, ilke olarak çocukların yetiştirilmesini ve eğitilmesini ortaklaşa yapar. Kibbutz çocuklarının çoğu, eğitilmiş bakıcıların nezaretinde çocuk yuvalarında yaşarlar. Yaşları ilerledikçe gelişen gruplar içerisinde büyür ve demokratik ilkelere göre kendilerini teşkilatlandırırlar.

İlkokul eğitimi her kibbutzda sağlanır. Orta dereceli okullar için birkaç kibbutzun bir araya gelerek oluşturduğu okullar vardır. Çocuklar 18 yaşına kadar 12 yıllık kesintisiz eğitime tâbî tutulurlar.

Yazar K. Bartölke göre Kibbutizmin tespit edilen bazı özellikleri şunlardır;

1. Kibbutzlar, çoğunlukla birincil (ana) ve ikincil (tâlî) sektörleri birleştirip açıkça bir sürtüşmeye girmeksizin üretimin farklı tarzlarına uyum sağlarlar.

2. Ekonomik araçlar üyelerin ihtiyaçlarına, eğitim, kültür ve sosyal konumlarına göre kolektif tarzda tespit edilir.

3. Her üye, herhangi bir iktisadî teşvik olmaksızın görev yapar.

4. Sosyal farklılaşmanın açıkça görüldüğü yerlerde bile çevreye bağlı olmalarına rağmen üyeleri arasındaki maddî eşitliği korumaya çalışırlar.

5. Topluluk içinde yüksek dayanışma, sosyal güvenliği tamamlamayı gerçekleştirir.

6. Üyelik, kişilerin kendi iradesiyle olur ve kişiler istediklerinde topluluğu terk edebilirler.

7. Üyelerin katılmasıyla sosyal ve ekonomik plânlamayı birleştiren hiyerarşik yapılar olmaksızın karar verme ve yönetme denetlenir

Bilindiği üzere, İsrail toplumunun gelişim süreci, kendine özgü şartları barındırmaktadır. Kibbutz üyeleri bu nedenle, yüksek ölçüde siyasi ve sosyal motivasyona sahiptir. Dünyada başka hiçbir yerde kibbutzlara benzer bu denli organize ve kitlesel yerleşim yerleri bulunmamaktadır. Ancak, İsrail için önemi olmasına rağmen kibbutz modelinin İsrail toplumu kurumlarına hâkim olacağı da beklenmemektedir.

Kaynakça

• Alper Çelebi

• milligazete.com/kibbutzriski