Musevi dini bayramları ve kutsal günleriyle musevi dinine ilişkin diğer anma, kutlama ve oruç günleri “İbrani Takvimi” esasına göre düzenlenmiş olup, miladi takvime göre bazı gün kaymaları olsa da, ibrani takvimine göre her yıl aynı tarihte ve dolayısıyla aynı mevsim içinde kutlanmaktadır. Çünkü musevi takvimi “Ay” ve “Güneş” esasına göre çalışır. Ay takvimleri güneş takvimlerine göre yılda 11 gün daha kısa olduğundan, bayramların hep aynı mevsime gelmesi için belli aralıklarla takvime 13. ay eklenmektedir. Bu nedenle, miladi takvimdeki 2019 yılı, musevi takviminde 5779 yılına denk gelmektedir.
Yahudi bayramlarının genel karakteri, tarihte yaşanmış önemli olayların her yıl canlandırılması, hâtıralarla kin ve intikam duygularının daima canlı tutulmasına çalışılmasıdır.
Musevi inanç disiplininin temel kutsal günü "Şabat"tır. İbrani Takvimine göre Pazar günüyle başlayan haftanın yedinci günü (cumartesi) "Şabat"; tanrısal irade uyarınca kutsal kılınan bir gün olarak, bireyin dünyasal kaygılarına ara verip ibadet ve Tevrat tetkikleri yoluyla kendini Tanrı'ya özgürleştirmesinin ve maneviyatını güçlendirmesinin beklendiği bir gündür. "Şabat" günü fiziki güç harcanacak herhangi bir iş yapılması dinen yasaklanmış olup, bu günün kendine özgü koşullar altında yaşanması esastır. "Şabat" koşulları Cuma günü gün batımıyla başlayıp, cumartesi günü gün batımı sonrasına kadar devam eder.
Roş aşana
Roş aşana (Hatırlama günü) yahudi takvimine göre yılbaşı olup dünyanın her yerindeki yahudiler tarafından bayram olarak kutlanır. İki gün süren bayram boyunca yahudiler, ailece yemek yeme ve ballı elma veya elma reçeli yeme adetleri vardır. Sinagoglarda bayramın ikinci sabahı, senenin iyi geçmesini dilemenin sembolü olarak koç veya keçi boynuzundan yapılan şofar isimli eğri yapılı geleneksel bir çalgı çalınır. Roş Aşana'nın kutlandığı günler boyunca, yahudilerin haftalık tatil günü olan Şabat günü olan bütün yasaklar bu günlerde de geçerlidir.
Yom Kippur
Roş Aşana’dan on gün sonra Yom Kipur günü kutlanır. Yom Kippur ("Kefaret Günü"), yahudi yılının en kutsal günüdür. Tanrı’ya dönüş günü olarak da anılan Yom Kipur, Tevrat’ta (Tora) açıkça belirtilen tek oruç günüdür. Bu günde 25 saat süren ve topluca oruç tutulur ve kişi günahlarından ötürü bağışlanmak için dua eder. Şabat’ta (cumartesi) yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Ayrıca, 25 saat boyunca yemek, içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak, eşler arası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer kullanılabilir).
Mütedeyyin yahudiler Yom Kipur'da tüm günülerini, kimi zaman öğleden sonra verdikleri kısa ara haricinde, sinagogda, özel bayram dua kitabından dualar okuyarak geçirir. Dindar olmayan birçok yahudi de Yom Kippur'da sinagoga giderek ibadet etmeye ve oruç tutmaya özen gösterir. Yom Kippur akşamı, mumlar yakılmadan önce oruç öncesi yemeği yenir. Yom Kippur akşamı sinagogda ibadet duası ile başlar. Yom Kippur'da, özellikle de ibadet duası esnasında beyaz kıyafet ve deri olmayan ayakkabılar giyilir. Ertesi gün, sabahtan akşama kadar dualar okunur. Son dua vakti, şofarın uzunca bir süre üflenmesi ile sona erer.
Roş aşana ve Yom Kipur’a yargılama ve bağışlama kavramlarına odaklanması nedeniyle “Ulu Günler (Yamim Noraim)” denir.
Üç ziyaret (Hac) bayramı
Yahudi kutsal günleri, Mısır'dan çıkış ve Tevrat’ın (Tora) indirilmesi gibi yahudi tarihinin önemli günlerini kutlarken, bazen mevsim dönümlerine ve tarım dönemlerindeki geçişlere de işaret eder. olarak da adlandırılan üç önemli bayramdan (Pesah Şavuot ve Sukot) oluşan bu bayramlara "Şaloş Regalim" (Üç ziyaret –hac- bayramı) denilmektedir.
- Pesah ("Hamursuz Bayramı"), Mısır'dan çıkışı anmak için, ibrani takviminin ilk ayı olan nisan ayının 14. günü akşamı başlayan ve bir hafta süren bayramdır. Sekiz gün boyunca kutlanan Pesah’a, İsrail dışında yahudi paskalyası da denilmektedir. Pesah, antik çağlarda, arpa hasatına rastlıyordu. Yahudilerin evde kutladığı tek bayramdır. Bayram öncesinde tüm mayalı ürünler evden çıkarılır ve hafta boyunca tüketilmez. Evlerde, ekmeğin yanı sıra, buğday, arpa, çavdar, darı ve yulaf ve yan mamullerinin bulunmadığından emin olmak için etraflı temizlik yapılır ve kutlama yemeğinin verileceği günün sabahı son hamur artığı kırıntılar da sembolik olarak yakılır. Mayalı ekmek yerine, matsa adı verilen mayasız ekmek yenir.
- Şavuot ("Haftalar Bayramı"), Tevrat’ın (Tora) Sina Dağı'nda İsrailoğullarına indirilmesini kutlar. İlk meyveler bayramı olarak da adlandırılan Şavuot, antik çağlarda buğday hasatına rastlardı. Şauvot adetleri arasında, Tikkun Leil Şavuot olarak da bilinen ve tüm gece süren Tora okumaları, süt ürünleri yenmesi, Tevrat’tan Ruth’un Kitabı bölümünün okunması, ev ve sinagogların yeşillikler ile süslenmesi ve saflığı temsilen beyaz kıyafetler giyilmesi de vardır.
- Sukot ("Çardak Bayramı"), İsrailoğullarının Arz-I Mev’ud'a (Vadedilmiş Topraklar) giderken çölde dolaştıkları kırk yıl anılır. Dolaştıkları zaman boyunca İsrailoğullarının içinde yaşadıkları geçici barınakları temsilen sukot adı verilen geçici çardaklar inşa edilerek kutlanır. Meyve hasatına rastlar ve tarım döneminin sona erdiğini bildirir. Dünyanın her yerindeki yahudiler yedi gün yedi gece yemeğini sukotlarda yer. Sukot, yahudilerin yağmur duası etmeye başladığı Şemini Atzeret (sekiz toplanma günü) ile Tora okuma döneminin sonuna gelinerek yeni dönemin başlangıcına işaret eden Simhat Tora (Tora Sevinci) ile sona erer. Bayram, şarkılar söylenerek ve Tevrat tomarları ile dans edilerek kutlanır.
Hanuka Bayramı
Aralık ayında ise ibranicede adama veya kutsama anlamına gelen Hanuka bayramı, Işıklar ve Tanrı’ya yeniden adanma bayramı olarak kutlanır. Büyük İskender'in kurduğu Makedon İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Doğu Akdeniz'i merkeze alarak kurulan Selevkoslu İmparatorluğu'nun Kralı IV. Antiokhos’un ibadete kapatıp kirlettiği Mescid-i Aksâ’nın yahudi kohen Judas Maccabaeus tarafından kurtarılıp tekrar ibadete açılması (m.ö. 164) şerefine büyük şenliklerle kutlanır.
Ayrıca, Mart-Nisan ayları arası Babil'de zamanın musevi düşmanı (antisemit) Haman tarafından yahudilerin kıyıma uğratılması olayının son anda Ester tarafından engellenmesinin anısına 2 gün süren Purim (kurtuluş günü),
bayramı kutlanmaktadır.
Yaz aylarına denk gelen Tapınağın yıkılması ve çeşitli talihsiz olayların anıldığı ve bir matem günü olan Tişa Beav de musevilerin önemli günlerindendir.
Yahudiler İçin 2019 Yılındaki Bazı Önemli Tarihler:
20-27 Nisan 2019: Pesah
9-10 Haziran 2019: Şavuot
11 Ağustos 2019: Tişa Beav
29-30 Eylül 2019: Roş aşana (ibrani takviminde 5780 yılının başlangıcı)
9 Ekim 2019: Yom Kipur
14-20 Ekim 2019: Sukot
22 Aralık 2019: Hanuka
Kaynakça ;
1) www.islamansiklopedisi.org.tr/bayram
2) www.dunyadinleri.com
3) www.salom.com.tr
4) www.turkyahudileri.com
5) www.hebcal.com / İbrani Takvimi
6) www.wikipedia.com
