II.KİROS
Büyük Kiros, Büyük Keyhüsrev veya Büyük Kuroş olarak da bilinen II. Kiros, batıda daha çok Sirus (Cyrus) ismi ile tanınır. Birinci Pers imparatorluğu olan Ahameniş İmparatorluğu'nun kurucusudur. Kaynaklarda, M.Ö. 576 ya da 590 yıllarında doğduğu ve M.Ö. 529 yılında öldüğü belirtilmektedir.
M.Ö. 559-529 yılları arasında hüküm süren Büyük Kiros, bu dönemde güneybatı Asya'nın çoğunu ele geçirmiştir.
M.Ö. 559'da Medya İmparatorluğu'nun bir bölgesi olan ve günümüzde İran’ın İsfahan civarlarına denk gelen Anşan'ın yöneticisi olmuştu. MÖ 550 yıllarında Kral Astiages'i bozguna uğratıp Med Krallığı'nı Pers İmparatorluğu'nun merkezi yaptı. MÖ 545 yılında Lidya Kralı Kroesus'u yenilgiye uğratarak Batı Anadolu'yu ve buradaki Yunan şehir devletlerini de ele geçirdi. MÖ 539'da Babil kentini fethedip Filistin'i de içine alarak Orta Doğu'nun büyük bir kısmını hakimiyeti altına aldı. Kaynaklar, Orta Asya’da Massagetler (İskitler) ile yapılan savaşta öldüğünü belirtmektedir.
II.Kiros, ilk insan hakları bildirgesi olarak kabul edilen Kiros Silindiri'ni yazdırmıştır. Kiros Silindiri kilden yapılmış, 23 santimetre uzunluğunda bir yapıt olup, Kiros’un Babil’i fethinden ve yahudilerin de içinde olduğu sürgündeki insanların özgür bırakılmasından söz eder.
Dünyanın ilk anayasası olarak da bilinen Kiros Silindiri, Akkad dilinde pişmiş kil silindire elle yazılmıştır. İngiliz arkeolog Hormuzd Rassam tarafından, 1879 yılında, Esagila Tapınağı(Mabuk Mabedi)kazılarında bulunmuştur. Günümüzde Londra bulunan British Museum’da sergilenmektedir.
Kiros Silindiri’nde üç ana konu yer almakta olup, bunlar ırk, dil ve din eşitliği, köleler ve göçe zorlananların tüm haklarının verilmesi ve şehre dönmelerinin sağlanması, ayrıca yıkılan tüm tapınakların tekrar tamir edilmeleridir.
Med-Yahudi ilişkileri, MÖ 539’lu yıllarda Med Kralı (Mado-Pars soylu) Büyük Kiros’un yahudileri Babil esaretinden kurtarmasıyla daha da kuvvetlenmiştir. Büyük Kiros, Asur’dan ele geçirdiği topraklarda bir süre kalıp dinsel hoşgörüyü hayata geçirdi. Medler ilk etapta eski efendileri Asur’un bütün kötü idare tarzından uzak duruyorlardı. Köleliğe başvurmadılar, insanları zorla kendi inançlarına katmadılar ve insanları göçe zorlamadılar. Hatta birçok yeniliğin ve özgürlüğün kapısını araladılar. Medler, Zerdüştçülüğün İmparatorluğun resmi dini olmasından dolayı köleliğe karşıydılar. Bölgelerinde de bulunan Asur’un esiri olan yahudi köleleri serbest bıraktılar. Kendilerine yardım eden Babil halkının yanı sıra yahudileri de ödüllendirdiler.
II.Kiros, böylece, yahudilerin Babil sürgününü sona erdirmiş, onların yurtlarına dönmelerini sağlamıştır. Ayrıca, II. Kiros, Asur Kralı Nebukadnezar tarafından yakıp yıktırılan Kudüs’teki Süleyman Tapınağı ve diğer yerlerin inşasına yardım etmiş, Nebukadnezar ve ordusunun Filistin topraklarını işgali sırasında yağmalanan altın ve gümüşlerin ve bazı kutsal eşyaların da geri alınmasını sağlamıştır.
ABD, 15 Mayıs 1948 tarihinde İsrail'in resmen devlet ilan edilmesinden sadece on bir (11) dakika sonra İsrail'i resmen tanıdı. Dönemin ABD Başkanı Harry Truman, bağımsız İsrail devletinin kurulmasındaki rolünden dolayı kendisini Büyük Kiros'a benzetmiş ve "Ben Büyük Kiros (Great Cyrus)'um" demiştir.
Büyük Kyros, İskitlerle giriştiği mücadeleyi kaybetmiş ve İskit Kraliçesi Tomris tarafından öldürülmüştür.
Kaynak :
arkeofili.com/pers-imparatoru-buyuk-kiros-kimdi
https://dergipark.org.tr/download/article-file/296136
www.wikizero.biz
