(1861-1936)
HAYATI VE ASKERİ VAZİFELERİ
Britanyalı mareşal, I. Dünya Savaşı'nda Filistin ve Suriye'deki Britanya harekâtını yönetti. 9 Aralık 1917'de Kudüs'ü zapt ederek "Kudüs Fatihi" unvanını aldı. 19-21 Eylül 1918'de iki Osmanlı ordusunu yendiği Megiddo Muharebesi'nde (Nablus Savaşı) uyguladığı süratli piyade ve süvari taktikleri, II. Dünya Savaşı'nda Almanların geliştirdiği Yıldırım Savaşı (Blitzkrieg) yönteminin de öncüsü olarak kabul edilir.
İngiltere Sandhurst'deki Kraliyet Askeri Okulu'nda eğitim gördü. 1882'de Inniskilling Dragoons adlı süvari birliğine katılarak Afrika’nın güneyinde Bechuanaland (1884-1885) ve Zululand'de (1888) savaştı. 1889-1902 arasında II. Boer Savaşı'na katıldı. I. Dünya Savaşı'nda bir süvari tümenini Fransa'ya götürdü ve orada 3. Ordu komutanlığına getirildi. (Ekim 1915). Nisan 1917'de Arras'daki savaşlarda büyük yararlılık gösterdi.
29 Haziran 1917'de Mısır Seferi Kuvvetleri (Egyptian Expeditionary Force) komutanlığına atandı. Süvari ve hareketli birliklerin kalıplaşmış savaş taktiklerinde yaptığı değişiklikler şaşkınlık uyandırdı. 1917 yılı Ekim ayı sonunda başlattığı taarruzla Birüssebi ve Gazze'yi ele geçirdi. Allenby Gazze'deki karargâhından, Cemal Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetlerine karşı genel taarruz başlattı. 9 Aralık'ta düşen Kudüs'e, 11 Aralık 1917 tarihinde kentin dini kimliğine saygı ifadesi olarak yaya girdi ve Filistin’de İngiliz manda yönetimini kurdu. 16 Eylül 1918'de yeniden saldırıya geçen Allenby, 19 Eylül 1918’de Megiddo'da Mareşal Liman von Sanders komutasında üç ordudan oluşan Osmanlı Yıldırım Ordular Grubu'nu Nablus’ta yenmişti. .Bir aylık süre içerisinde 1 Ekim'de Şam, 16 Ekim'de Humus ve 25 Ekim'de Halep İngilizlerin eline geçti. 8 Ekim'de ateşkes talep eden Türk tarafının isteği kabul edilerek, 30 Ekim 1918 tarihinde Osmanlı Devleti açısından 1.Dünya Savaşı’nı sona erdiren Mondros Mütarekesi imzalandı.
Ekim 1919 yılı Ekim ayında İngiltere’de Baron ile Kont arasında bir asalet unvanı olan vikont unvanını aldı. 1919-1925 arasında Mısır yüksek komiseri olarak görev yapan Allenby, siyasi karışıklık içindeki ülkeyi bu süre içerisinde yönetti. Mısır'ın 1922 yılında uluslararası camiada bağımsız bir devlet olarak tanınmasında etkili bir kişilik oldu.
General Allenby Filistin’de
Allenby, İsrail tarihi açısından da oldukça önemli bir figürdür. İsrail’in Akdeniz kıyısında bulunan ve ikinci büyük kenti olan Tel Aviv şehrinin ana caddesi Allenby Caddesi’dir. Bunun yanı sıra İsrail ile Ürdün arasında akan ve toplam 251 kilometre uzunluğuyla Ortadoğu’nun en uzun nehirlerinden biri olan Şeria Nehri’nin üzerindeki köprülerden birinin ismi de Allenby Köprüsü’dür. Şüphesiz Allenby’nin İsrail için bu derece önemli olmasının nedeni Kudüs ve Filistin’deki Osmanlı hakimiyetine son verip Yahudilerin bu topraklara kolaylıkla yerleşip İsrail’i kurabilmelerinin yolunu açan general olmasıdır.
Allenby, Suriye-Filistin bölgesinde uyguladığı hücum taktikleriyle Halep’e kadar uzanan482 kilometrelik yolu bir günde ele geçirmiştir. Filistin tamamen İngilizlerin kontrolüne geçtikten sonra General Allenby, kuzeye doğru hareket edip Suriye’ye çekilen Türk birliklerini yenerek Halep ve Şam’ın da İngiliz kontrolüne girmesini ve Türk ordularının Anadolu sınırlarına sıkıştırılmasını sağlamıştır. Osmanlı tarihinin en ağır mağlubiyetlerinden biri olan 19 Eylül 1918 tarihli Megiddo (Nablus) yenilgisinin üç temel nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden ilki, harbin yapıldığı arazinin gerek Kafkas gerekse de Çanakkale cephelerine nazaran İngiliz savaş stratejisine daha müsait olmasıdır. General Allenby ve ordusu, kolordu büyüklüğündeki kuvvetleri aldatma ve yığınak yapma amacıyla muharebe alanında geniş bir hareket alanına sahiptir.
Savaşın kaybedilmesindeki bir başka neden, Osmanlı Genelkurmayı’nın Filistin’deki tehlikenin büyüklüğünü ve önemi tahlil edememesidir. Savaşı kaybettiren üçüncü neden ise İngilizlerin geniş bir sahaya yayılmış Türk birliklerine karşı belirlenecek herhangi bir taarruz merkezine ağırlık vermesi halinde bulundukları bölgeye hâkim konumdaki noktadan Türk siperlerini kolaylıkla yarabilmesiydi. İngilizlerin bu savaş becerisini geliştirmesinde en büyük pay General Allenby’ye aittir.Diğer yandan, Megiddo (Nablus) Muharebesi öncesinde, İngiliz resmi askeri tarih yazıcılığı Allenby’ye karşı savaşan Türk askerlerini şöyle tanımlamıştı: “…Türk askerleri, açlıklarına, üst başlarının perişan halde olmasına, bitlenmelerine, ıstırap içinde bulunmalarına, umutsuzluklarına ve sayıca azalmalarına rağmen cesaretlerini kaybetmemişlerdir. Dünyadaki hiçbir askerin bu şartlar altında ve bu kadar uzun süreli savaşlar içinde cesaretini yitirmeden dayanması olası değildir.”
Megiddo (Nablus) Muharebesi’nin ardından Limon von Sanders yönetimindeki Osmanlı Yıldırım Orduları ağır kayıplar vererek kuzeye doğru çekilmek mecburiyetinde kalmış, bu bölge Türk Orduları tarafından terk edilmiştir.
Megiddo (Nablus) Hezimetinin ardından Yıldırım Orduları Komutanı Alman Limon von Sanders istifa etmiş, yerine Mustafa Kemal Paşa geçmiştir. Ancak Megiddo (Nablus) Hezimeti esnasında Osmanlı ordusu ağır kayıplar verdiği için İngilizlerin takibine karşılık verememiş, Allenby komutasındaki İngilizler 1 Ekim 1918 tarihinde Şam’ı, 16 Ekim’de Humus kentini ve 25 Ekim’de Halep’i ele geçirmişlerdir. 8 Ekim’de ateşkes isteyen Türklerin talebi 30 Ekim 1918 tarihinde kabul edilmiş, böylelikle Türk birlikleri Anadolu’da hapsedilmiştir. İngiliz kuvvetleri 42 gün süren takiplerinde kuş uçuşu uzaklıkla 550 kilometre ilerlemişlerdir.
30 Ekim 1918 tarihinde Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında 13 Kasım 1918 tarihinde İngiliz, Fransız, Yunan, Japon ve Amerikan askerleri tarafından işgal edilmiştir. 1919 yılının Şubat ayında ise General Allenby, İngiliz işgal birliklerinin komuta kademesindeki kişi olarak beyaz bir at üzerinde İstanbul’a girmiştir. Allenby’nin bu hareketi, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethine gönderme niteliğindedir. Allenby, Mondros Mütarekesi’ndenüç ay kadar sonra İstanbul’a geldiğinde yetkili mercilerle temaslarda bulunmuş ve Anadolu’da baş gösteren ayaklanmalara karşı tedbir alınması için bir genel müfettişlik makamının oluşturulmasını bu mercilere iletmiştir.
İSRAİL’DE ALLENBY SEVGİSİ
Kudüs dahil Filistin topraklarını işgal eden General Allenby, 11 Aralık 1918 tarihinde Şam'a gelip "Kudüs Fatihi" Selahaddin–i Eyyübî'nin türbesine gidiyor ve ayağıyla mezarına basarak şunları söylüyor: "Kalk Selahaddin. Bak, biz yine geldik!" İşte, bu mağrur kumandan, aynı edâ ile İstanbul'un işgali sonrası İstanbul'a da gelip, bu kez Sultan Fatih'e nispet yaparcasına, at üzerinde şehri turlayarak, işgal rüzgârıyla "Hey Fatih! Bak, biz yine geldik" havasını estiriyor.
İstanbul'dan Kahire'ye giden işgal kuvvetleri komutanı General Allenby, Osmanlı'dan kopan Müslüman ülke ve toplulukların tekrar geri dönmemesi, yani Türklerle bir daha ittifaka girmemesi için, bölgede yoğun şekilde çalıştı.Bölgede yaptığı ilk icraatlardan biri, Arap kökenli kabile reislerini Türklere ve Osmanlılara karşı İngiliz saflarına katmak oldu. Arapların bir kısmını etkili propagandalar ve vaatlerle Osmanlıya düşman etti.İkinci büyük icraatı ise, Filistin topraklarını tedricî şekilde Yahudilere açmak oldu. 1917'den itibaren işgal edilmeye başlanan Filistin toprakları, bu şekilde bir daha Filistinlilere iade edilmedi.
Filistin’deki işgal, istila ve Yahudilere peşkeş faaliyetlerine 1.Dünya Savaşı esnasında başlandı ve kademeli şekilde demografik değişikliğe gidilerek, 2.Dünya Savaşı sonrasına gelindiğinde bu toprakların üzerinde bir Yahudi devletinin kurulmasını sağlamak için gerekli bütün tedbirler alındı ve 1948 yılında süreç tamamlandı.1948 yılında kurulan İsrail devletinin temel harcını atan General Allenby, bugün bile İsrail'de en çok sevilen İngilizlerdendir.Nitekim, İsrail'deki önemli bazı noktalara onun ismi verildi.Meselâ, Tel Aviv'deki bir ana caddenin ismi "Allenby Street’tir. Ayrıca, İsrail ile Ürdün arasındaki Şeria Nehri üzerinde geçiş noktasını teşkil eden köprünün ismi "Allenby Köprüsü” dür.
KAYNAKÇA;
Wikipedia
"General Allenby'nin Hatıratı", Yrd. Doç. Faruk Yılmaz
