Asr-ı saâdet’te Kur’ân-ı Kerîm’in tamamını ezbere bilen, Resûlullah’ın kendilerinden Kur’an öğrenilmesini tavsiye ettiği dört sahâbîden biri,MUAZ BIN CEBEL

Hicretten on sekiz yıl önce (m. 603) Medine’de dünyaya gelmiştir (bazı kaynaklarda farklı tarihlerde zikredilmiştir). Hazreci ve Cüşemi olarak ta anılmıştır. (1)

Babası Cebel bin Amr bin Evs, annesi Hind bint Sehl b. Cüheyne’dir. Künyesi Ebu Abdurrahman ve Ebu Abdullah’tır (2). Muâz (ra)  on sekiz yaşında iken müslüman oldu ve İkinci Akabe Biatı’na katıldı. Kendi kabilesinden İslâmiyet’i kabul eden arkadaşlarıyla birlikte geceleri Benî Selime oğullarından henüz müslüman olmayan bazı kimselerin putlarını kırdı veya putların âcizliğini ortaya koyacak eylemler yaptı. (1)

Asr-ı saâdet’te Kur’ân-ı Kerîm’in tamamını ezbere bilen birkaç kişiden biri olan Muâz, Resûlullah’ın kendilerinden Kur’an öğrenilmesini tavsiye ettiği dört sahâbî arasında yer alıyordu. Yine o devirde fetva veren altı sahâbîden biri olan Muâz’ı Resûl-i Ekrem helâl ve haramı en iyi bilen kişi olarak gösterir, kendisine “Muâz ne iyi adam!” diye iltifat eder, kıyamet gününde onun âlimlerin önünde yürüyeceğini söylerdi(1).

Rasulullah (sav) hicretinden sonra muhacir ensar kardeşliği ile Abdullah  bin Mes’ud (ra) ile kardeş olmuştur (2). Bedir Gazvesi başta olmak üzere Huneyn ve Tâif dışındaki bütün gazvelere katıldı ve bunlarda kabilesinin bayraktarı veya temsilcisi oldu. Mekke fethinin ardından Resûlullah (sav) Huneyn Gazvesi’ne giderken onu Mekke’ye önce emîr, ardından Kur’an ve dinî bilgiler muallimi tayin ettiği için Huneyn ve Tâif gazvelerine iştirak edemedi. Hz. Peygamber (sav), hicretin 9. yılı Rebîülâhirinde (Ağustos 630) Muâz’ı (ra)  Ebû Mûsâ el-Eş‘arî ile birlikte Yemen’e elçi, zekât memuru ve kadı sıfatıyla gönderdi. Muâz (ra)’ın Yemen’de kadılık yaparken nasıl hüküm vereceğiyle ilgili olarak Resûl-i Ekrem (sav) ile aralarında geçen konuşma meşhurdur.

Resûlullah (sav)’ ın sorularına cevap veren Muâz (ra) önce Allah’ın kitabına göre hükmedeceğini, aradığı delili Kur’an’da bulamazsa Resûl-i Ekrem’in sünnetini dikkate alacağını, aradığını orada da bulamazsa kendi kanaatine göre hüküm vereceğini söyleyince Hz. Peygamber memnun oldu ve Resûlullah’ın elçisine Resûlullah’ı hoşnut edecek şekilde cevaplar verdiren Allah’a hamdetti (1).

Vedalaşırkende Resûl-i Ekrem’in ona belki bir daha görüşemeyeceklerini, Medine’ye döndüğünde sadece mescidini ve kabrini bulacağını söyleyince Muâz ağladı; Hz. Peygamber de onu teselli etti. Yemen’de Beni Bekre kabilesinden bir hanımla evlendi, peygamberlik iddiasında bulunan Esved el Ansi’nin ortadan kaldırılmasında rol aldı ve 632 yılında görevini tamamlayarak Medine’ye döndü.

Hz. Ebû Bekir (ra), kumandanlardan Amr b. Âs’ı Filistin’in, Şürahbîl b. Hasene’yi Ürdün’ün, Yezîd b. Ebû Süfyân ile Ebû Ubeyde b. Cerrâh’ı (ra)  da Suriye’nin fethiyle görevlendirdi. Amr b. Âs (ra)  ise kısa sürede Güney Filistin’i fethederek Gamrülarabât’a indi. Müslüman Araplar’ın bu âni hücumları ve başarılı sonuçlar almaları üzerine Bizans İmparatoru Herakleios, kardeşi Theodoros kumandasındaki 80.000 kişilik bir orduyu harekete geçirdi.

Bizans kuvvetleri Kuzey Filistin’e kadar ilerleyerek Cillik mevkiinde karargâh kurdular. Bu orduya mukavemet edemeyeceğini anlayan Amr b. Âs (ra)  halifeden yardım istedi. Bunun üzerine Ebû Bekir (ra)  Hîre’de bulunan Hâlid b. Velîd’e (ra) haber göndererek süratle Suriye’deki ordunun yardımına gitmesini emretti. Halid b Velid tarafından görevlendirilen Muâz bin Cebel (ra), Ecnâdeyn Savaşı’nda ordunun sağ kanadını kumanda etti ve İslâm ordusunun en az iki katı olan Bizans kuvvetleri bozguna uğratılarak Filistin kapıları müslümanlara açıldı (3).

Hz. Ebû Bekir’in gönderdiği ordular karşısında yenilgiye uğrayarak Suriye ve Filistin’deki egemenliğinin sarsıldığını gören Bizans İmparatoru Herakleios, müslümanları ele geçirdikleri yerlerden söküp atmak amacıyla büyük bir ordu hazırlayarak Ürdün’ün doğusuna açılan ve aynı adı taşıyan nehrin kenarındaki Yermük vadisine sevketti.

Hz. Ebû Bekir (ra)’in gönderdiği ordular karşısında yenilgiye uğrayarak Suriye ve Filistin’deki egemenliğinin sarsıldığını gören Bizans İmparatoru Herakleios, müslümanları ele geçirdikleri yerlerden söküp atmak amacıyla büyük bir ordu hazırlayarak Ürdün’ün doğusuna açılan ve aynı adı taşıyan nehrin kenarındaki Yermük vadisine sevketti. Hz. Ebû Bekir(ra)’in gönderdiği ordular karşısında yenilgiye uğrayarak Suriye ve Filistin’deki egemenliğinin sarsıldığını gören Bizans İmparatoru Herakleios, müslümanları ele geçirdikleri yerlerden söküp atmak amacıyla büyük bir ordu hazırlayarak Ürdün’ün doğusuna açılan ve aynı adı taşıyan nehrin kenarındaki Yermük vadisine sevketti.

Sonuçta çok şiddetli bir savaşın ardından müslümanlar kendilerinden çok kalabalık olan Bizans ordusunu bozguna uğratmayı başardılar (4). Muaz bin Cebel (ra) Yermük Savaşına birlik komutanı olarak katıldı (5).

Muaz ra ın da iştirak ettiği bu harplerin zaferle neticelenmesi 638 yılında Kudüs i şerif in kapılarını İslam ordularına açmış oldu. Yapılan muhasara sonucu Kudüs patrik sofranıus tarafından müminlerin emiri Ömer ra efendimize teslim edildi.

Hz. Ömer halifelik görevini üstlendiğinde Suriye ordusunun kumandanı Ebû Ubeyde b. Cerrâh ile ona bir mektup yazdı. Ebû Ubeyde veba salgınında ölünce ordunun başına Muâz b. Cebel geçti. Daha sonraları bazı sahâbîlerle birlikte Suriye’ye muallim olarak gönderildi. Muâz b. Cebel, 17 (638) yılında Ürdün’de Kusayru Hâlid’de Amvâs tâunu diye bilinen veba salgınında iki oğlu ve iki hanımıyla birlikte öldü (1).Kabri Amvas kabristanı olarak bilinen mahalde ziyaret edilmektedir. Ömrünün en önemli hizmet sahası olan topraklar  bu büyük  mücahide vefatından sonra da ev sahipliği yapmaktadır.

Kaynakça ;

1. KANDEMİR, M. (2005). Muaz bin Cebel. http://www.islamansiklopedisi.info: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=muaz%20b.%20cebel adresinden alındı
2. ATAY, Z. (2015). Cennet Rehberi Ashab-ı Nebi. İstanbul.
3. YILDIZ, H. D. (1994). ECNADEYN SAVAŞI. http://www.islamansiklopedisi.info: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=ecnadeyn%20sava%C5%9F%C4%B1 adresinden alındı
4. FAYDA, M. (2013). http://www.islamansiklopedisi.info. http://www.islamansiklopedisi.info: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=yerm%C3%BCk%20sava%C5%9F%C4%B1 adresinden alındı
5. http://www.filozof.net. (tarih yok). http://www.filozof.net/Turkce/tarihi-sahsiyetler-kisilikler/8211-muaz-bin-cebel-kimdirhayati-muaz-bin-cebelin-hayati.html adresinden alındı