Halep’te doğdu. Yazısının güzel olması, çok okuması, hadis ezberleyip rivayet etmesi ve fıkıh bilgisiyle ilgili rivayetler onun iyi bir eğitim aldığını gösterir.
Gençlik döneminde askerî bakımdan temayüz ettiği ve babası İmâdüddin Zengî’nin yanında zaman zaman savaşlara katıldığı bilinmektedir. İmâdüddin Zengî, Ca‘ber Kalesi’ni kuşattığı sırada kölesi tarafından öldürülünce 1146 yılında Nûreddin Zengi, bazı emîrlerle birlikte Halep’e gelip şehrin idaresini devraldı. Büyük kardeşi Seyfeddin Gazi başşehir Musul ve dolaylarına hâkim olunca (1146-1149) İmâdüddin Zengî’nin devleti ikiye bölünmüş oldu. Bu sırada Kuzey Suriye ile Güneydoğu Anadolu’nun bazı şehirleri Nûreddin Zengi’nin idaresine geçti (1).
İmâdüddin Zengî’nin ölümünün ardından Edessa’yı (Urfa) kuşatan haçlı ordusu Nureddin Zengi tarafından dağıtıldı. Zengi daha sonra, 1147 yılında Halep bölgesine akınlar yaparak Haçlılar’dan Artah, Kafarlasa ve çevresini aldı (2). Bu gelişmeler üzerine Papa III. Eugenius, Fransa Kralı VII. Louis’ye ve bazı şövalyelere mektup göndererek onları yeni bir haçlı seferine yönlendirdi. Böylece, II. Haçlı Seferi’ne katılan ordular, 1148 yılının ilkbaharında Filistin’de yerli haçlılarla birleşerek Dımaşk’ı (bugünkü Şam) kuşattılar. Nureddin ve kardeşi Seyfeddin’in orduları haçlı ordusunun bölgeyi iyi tanımamasından da yararlanarak kuşatmayı kaldırmayı başardılar.
Zengi kuzeydeki haçlı tehlikesini bertaraf ettikten sonra Filistin ve Lübnan’daki haçlı orduları üzerinde baskısını yoğunlaştırdı ve 1159 yılında Halep’e yönelen Bizans İmparatoru’nu anlaşma sağlayarak durdurdu. Kudüs kralı ile yaptığı kısa ateşkes sırasında Rakka ve Harran’ı alarak buraları kardeşi Nasreddin Zengi’ye bıraktı.
Nureddin Zengi, iyi bir komutan ve adil bir hükümdardır. Öncelikli amacı Suriye ve Filistin’den Haçlılar’ın çıkarılması olduğundan, Ortadoğu’nun tarihi üzerinde önemli rol oynamıştır. Nûreddin Zengi, Kudüs’ün fethinden sonra gerekeceğini düşünerek belki bundan daha da önemlisi ardından geleceklere mesaj olması için bir Aksa ya konmak üzere bir minber yaptırmıştı (3). 1168 yılında minberin yapımını emrettiği minberin tamamlandığını göremeden 1174 yılında vefat etti. Minber, Zengi'nin oğlu Salih İsmail'in gözetiminde 6 yıllık bir emek sonucu tamamlanmıştır(4). Minber, çivisiz olarak Halepli bir usta tarafından yapılmıştır (5) ve Selâhaddin Eyyubi tarafından yerine konulmuştur.
Selâhaddin Eyyubi’nin babası Necmeddin Eyyub, Selçuklular’ın Tikrît valisiydi. Selâhaddin’in doğduğu yıl aşiretiyle birlikte Tikrît’ten ayrılarak Musul’a gitti ve İmâdüddin Zengî’nin hizmetine girdi. Kardeşi Esedüddin Şîrkûh el-Mansûr ise Zengî’nin kumandanları arasına katıldı. İmâdüddin Zengî ölünce yerine oğlu Nûreddin Mahmud, Halep ve civarının hükümdarı oldu. Esedüddin Şîrkûh ise Nureddin’in en yakın kumandanı oldu. Necmeddin Eyyûb bu dönemde Dımaşk Atabegliği’ne (Tuğteğinliler) bağlanmak zorunda kaldı. İki kardeş, Nûreddin Zengi’nin haçlılarla mücadelesinde ve onun Dımaşk’ı ele geçirmesinde önemli rol oynadı. Nûreddin, Şîrkûh’u ordu kumandanlığına, Eyyûb’u Dımaşk valiliğine tayin etti. Böyle bir ortam içinde şehzade gibi yetişen ve iyi bir eğitim gören Selâhaddin genç yaşlarında haçlılara karşı yapılan seferlere katıldı ve Dımaşk şahneliğine (Şam’daki devlet görevlisi) kadar yükseldi. Amcasının ölümünün ardından Nûreddin Zengî’nin Mısır’daki ordusunun kumandanı olan Selâhaddin aynı zamanda Fâtımî halifesinin veziri olarak bu iki önemli görevi üstlendi. Selâhaddin, daha sonra Nûreddin Zengî’ye danışarak onun nâibi (vekil-danışman) sıfatıyla Mısır’ı ve Mısır’a bağlı yerleri müstakil bir hükümdar gibi yönetmeye başladı(9) .
Nurettin Zengi, komutanlarına da özel önem verdi ve başta Selâhaddin olmak üzere birçok kişiyi gerek kumandanlık, gerekse siyaset konusunda yetiştirdi. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan Nureddin, uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından Selâhaddin Eyyubî tarafından gerçekleştirilecek olan Kudüs’ün fethinin zeminini hazırlamıştır. Kudüs’ün fethedilmesi Nureddin Zengî’nin hayali ve hedefiydi. Bu aşkla fetih gerçekleşmeden 20 yıl önce, yani 1168’de Mescid-i Aksa’ya konulmak üzere sanat değeri çok yüksek ağaç bir minber yaptırdı. 20 yıl Halep’te bekleyen minber Selâhaddin Eyyubî’nin Kudüs’ü fethinin ardından 1187 yılında Halep’ten getirilerek Mescid-i Aksa’ya orta mihrabın sağ tarafına yerleştirildi (7).
21 Ağustos 1969 tarihinde fanatik bir yahudi tarafından çıkarılan yangında kısmen tahrip olan Kıble Mescidinde, Nûreddin Zengî’nin yaptırdığı şaheser niteliğindeki 800 yıllık tarihi ahşap minber de yanmıştır. Minberin yangından kurtarılmış olan birkaç parçası, Mescid-i Aksa’nın içerisinde bulunan İslâm Müzesi’nde sergilenmektedir. Ayrıca, yanan ahşap minberin orijnalinin aynısı yapılarak Kıble Mescidine tekrar konulmuştur. (6).
Referanslar
1 KÖK, B. (2007). Retrieved from http://www.islamansiklopedisi.info/: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=nureddin%20zengi%20mahmud
2 http://www.filozof.net Retrieved from
http://www.filozof.net/Turkce/tarihi-sahsiyetler-kisilikler/18211-nurettin-zengi-kimdir-hayati-donemi-hakkinda-bilgi.html
3 YILDIZ, N. https://www.nureddinyildiz.com. Retrieved from https://www.nureddinyildiz.com/makaleler/sarkin-en-sevgili-sultani-salahaddin
4 http://www.hurriyet.com.tr: http://www.hurriyet.com.tr/dunya/el-aksanin-yakilan-minberi-38-yil-sonra-eski-yerinde-5882261
5 http://www.hazardernegi.org: http://www.hazardernegi.org/hazar-kudus-hazar/
6 BOZKURT, N. http://www.islamansiklopedisi.info/. Retrieved from http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=290271
7 https://www.zaferdergisi.com. Retrieved from https://www.zaferdergisi.com/makale/10328-bir-hayal-bir-caba-ve-bir-minber.html
8 https://www.dunyabulteni.net/ Retrieved from https://www.dunyabulteni.net/filistin/mescid-i-aksa-45-yil-once-bugun-kundaklanmisti-h306984.html
9 ŞEŞEN, R. http://www.islamansiklopedisi.info/. Retrieved from http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=360337
